Ustawa z kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, która zwana jest w skrócie specustawą drogową, reguluje kwestie związane ze sprawną realizacją wszelkich inwestycji drogowych oraz jak najszybszą wypłatą odszkodowania za nieruchomości, które zostały w tym celu wywłaszczone.
W ustawie o drogach publicznych (czyli drogach: ekspresowych, krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych w takim rozumieniu, jakie zgodne jest z definicjami zawartymi w treści ustawy) zawarte są wszelkie zasady i warunki, jakie muszą zostać spełnione podczas przygotowywania oraz realizowania inwestycji związanych z tymi drogami.
W celu usprawnienia prac związanych z inwestycjami drogowymi postanowiono, że zamiast kilku decyzji dotyczących konkretnej inwestycji niezbędna będzie jedna, zintegrowana decyzja – decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, w skrócie znana jako ZRID.
Często na mocy tej decyzji dochodzi do wywłaszczenia nieruchomości znajdujących się na obszarze, na którym planowane jest przeprowadzenie inwestycji. Zgodnie ze specustawa drogową w przypadku wywłaszczenia dokonanego na mocy decyzji ZRID w terminie 30 dni organ odpowiedzialny powinien wydać decyzje ustalającą wysokość wynagrodzenia za wywłaszczenie.
Zmiany w ustawie o drogach publicznych
Specustawa drogowa była wielokrotnie nowelizowana, ostatnie zmiany weszły w życie we wrześniu 2018 roku. Dotyczyły one między innymi połączenia dotychczas dwóch odrębnych decyzji (o ustaleniu lokalizacji drogi oraz o pozwoleniu na budowę) w jedną zintegrowaną decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.
Dzięki temu czas oczekiwania na wydanie decyzji skrócił się z 5 do 3 miesięcy.
Dodatkowo uregulowane zostały kwestie własnościowe związane z inwestycjami, które obejmują obszar więcej niż jednego województwa; ustalono sankcje, które nakładane będą na organ, który nie wyda stosownej decyzji w terminie 90 dni od złożenia wniosku; nadanie zarządcy drogi dodatkowych uprawnień (związanych z terenami wodnymi i liniami kolejowymi) na czas trwania inwestycji; nałożenie na Lasy Państwowe obowiązku nieodpłatnego wycięcia i uprzątnięcia drzew i krzewów z terenów pod inwestycję; wydłużenie terminu na wydanie nieruchomości podlegającej wywłaszczeniu z 30 dni do 4 miesięcy itp.